TOKENİZASYON ÇAĞINDA, İSLAMİ FİNANSIN EPİSTEMOLOJİK DÖNÜŞÜMÜ
MODERNİZMİN ÇÖKÜŞÜ ve FIKHIN DİJİTAL DİRİLİŞİ
ÖZET
Bu makale, modern finans sisteminin epistemik krizini ve İslam fıkhının tokenizasyon teknolojisi ile nasıl yeniden işlevsel hale gelebileceğini incelemektedir. Modernitenin bireyi değil kurumu merkeze alan yapısı ile İslam hukukunun şahıs-odaklı karakteri arasındaki gerilim analiz edilmiş; blockchain ve tokenizasyon teknolojilerinin bu gerilimi aşarak fıkıh müesseselerini dijital çağa taşıyabileceği iddia edilmiştir. Çalışma, özellikle GTİP tabanlı mal tokenleri, dijital süftece senedi ve fıkhi uyumlu akıllı sözleşmeler üzerinden somut bir mimari önermektedir.
- GİRİŞ: MODERNİZMİN EPİSTEMİK KRİZİ VE FIKHIN UNUTULAN HAZİNESİ
1.1. Modern Paradigmanın Çöküşü
- yüzyıl, modernitenin temel varsayımlarının sistematik olarak sorgulandığı bir dönemdir. Modern finans sistemi, özellikle 2008 küresel finans krizi ve sonrasında yaşanan gelişmelerle derin bir epistemik kriz yaşamaktadır. Banknot sisteminin dayanağı olan devlet otoritesi ve itibar ekonomisi, küresel borç krizi, enflasyon ve para politikalarındaki keyfilik nedeniyle ciddi şekilde zedelenmiştir.
“Altın ve gümüş üzerinden alışveriş yapan, onları tartı ile alıp tartı ile veren ve buğdayı buğdayla, arpayı arpayla, hurmayı hurmayla, tuzu tuzla -misli misline ve peşin olarak- değiş tokuş eden kimseye bir sakınca yoktur. Kim bunlarda artırma veya artırılma talebinde bulunursa faize düşmüş olur.” (Hadis-i Şerif)
Modern finans sistemi, yukarıdaki hadiste sınırları çizilen ribevî malların özelliklerinden tamamen kopmuş, karşılıksız para üretimi ile sistemik bir enflasyon ve servet transferi mekanizmasına dönüşmüştür.
1.2. Modern Hukukun Bireyi Dışlayan Yapısı
Modern hukuk sistemi, Roma hukukundan miras aldığı “tüzel kişilik” kavramını merkeze alarak bireyi (hakiki şahıs) ikincil konuma itmiştir. Bu durum, İslam fıkhının temel karakteri ile keskin bir tezat oluşturur. İslam hukukunda akitler, hakiki şahısların irade beyanları üzerine kuruludur ve tüzel kişilik ancak vekâlet ilişkisi çerçevesinde meşruiyet kazanır.
1.3. Teknolojinin Paradigma Değiştiren Rolü
Blockchain teknolojisi, merkezi otoritelere ihtiyaç duymayan doğrulanabilir kayıt sistemleri sunarak modern finansın temel varsayımlarını altüst etmektedir. Bu teknoloji, tam da İslam fıkhının ihtiyaç duyduğu şeffaf, şahıs-merkezli ve aracısız işlem ortamını sağlamaktadır.
- MODERN FİNANS SİSTEMİNİN ELEŞTİREL ANALİZİ
2.1. Banknot Sisteminin Tarihsel ve Felsefi Temelleri
Modern banknot sistemi, 17. yüzyıl İngiltere’sinde altın kuyumcularının verdiği makbuzlara (goldsmith’s notes) dayanır. Zamanla bu makbuzlar kendi başına tedavül etmeye başlamış ve karşılıksız para üretiminin temelini oluşturmuştur. Bu sistemin fıkhi açıdan en temel sorunu, paranın “mütekavvim mal” olma özelliğini kaybetmesidir.
“Mallarınızı batıl (haksız ve haram) yollarla yemeyin.” (Nisâ Suresi, 4:29)
Ayetteki “batıl yollar” ifadesi, karşılıksız para üretimini ve faiz mekanizmasını da kapsamaktadır. Modern banknot sistemi, devletin itibarına dayalı bir borç senetleri ağı üzerine kuruludur ve bu yapı doğası gereği faiz üretmektedir.
2.2. Merkez Bankacılığının Sömürü Mekanizması
Merkez bankalarının para basma tekeli, sistematik bir servet transferi mekanizmasıdır. Yeni basılan paralar ilk kullanıcılar (devlet ve ona yakın finans kuruluşları) tarafından piyasa fiyatları henüz artmadan harcanmakta, enflasyon etkisi zamanla tüm ekonomiye yayılmaktadır. Bu durum fıkıh açısından “haksız kazanç” (kesb-i haram) olarak değerlendirilir.
2.3. Kripto Paralarin Eleştirisi ve Eksiklikleri
Bitcoin ve diğer kripto paralar, merkezi otoritelere alternatif olma iddiasıyla ortaya çıkmış olsa da, çoğu karşılıksız varlıklar olarak spekülasyon aracına dönüşmüştür. Değerlerini matematiksel kıtlıktan alan bu varlıklar, reel ekonomik faaliyetle bağ kuramamıştır.
- İSLAM FIKHININ TOKENİZASYON İLE BULUŞMASI
3.1. Fıkhi Mülkiyet Teorisinin Dijital Uyarlanması
İslam fıkhında mal kavramı üç temel özellik taşır: 1) Faydalı olma (intifa), 2) Saklanabilirlik (ihtizâr), 3) Mülk edinilebilirlik (temellük). Bu özellikler, tokenizasyon teknolojisi ile dijital ortama aktarılabilir.
solidity
// Fıkhi Mal Özelliklerinin Token Kontratına Entegrasyonu
contract FiqhiMalToken {
struct MalOzellikleri {
bool faydali; // intifa
bool saklanabilir; // ihtizar
bool mulkEdinilebilir; // temelluk
address malik; // milk
uint256 gtipKodu; // malın kimliği
}
mapping(uint256 => MalOzellikleri) public mallar;
function tokenOlustur(
uint256 tokenId,
uint256 gtipKodu,
address ilkMalik
) public {
require(gtipKodu != 0, “GTIP kodu gerekli”);
mallar[tokenId] = MalOzellikleri({
faydali: true,
saklanabilir: true,
mulkEdinilebilir: true,
malik: ilkMalik,
gtipKodu: gtipKodu
});
emit TokenOlusturuldu(tokenId, gtipKodu, ilkMalik);
}
}
3.2. GTİP Tabanlı Token Standardı
Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (GTİP) numaraları, uluslararası ticarette her malın evrensel kimliğidir. Bu sistem, fıkıhtaki “malın vasfının belirlenmesi” (ta’yîn) şartını mükemmel şekilde karşılamaktadır.
Tablo 1: Hadisteki 6 Ribevî Malın GTİP Kodlarıyla Eşleştirilmesi
| Hadisteki Mal | GTİP Kodu | Token Sembolü | Fıkhi Statü |
| Altın | 7108 | XAU-GTIP | Ribevî, Sarf |
| Gümüş | 7106 | XAG-GTIP | Ribevî, Sarf |
| Buğday | 1001 | WHT-GTIP | Ribevî, Keylî |
| Arpa | 1003 | BRL-GTIP | Ribevî, Keylî |
| Hurma | 0804 | DAT-GTIP | Ribevî, Keylî |
| Tuz | 2501 | SLT-GTIP | Ribevî, Keylî |
“Allah alışverişi helal, faizi haram kılmıştır.” (Bakara Suresi, 2:275)
Ayette vurgulanan meşru ticaret, malın tanımının net olmasına bağlıdır. GTİP sistemi bu netliği küresel ölçekte sağlamaktadır.
3.3. Süftece Senedinin Dijital Dirilişi
Süftece, İslam ticaret hukukunda uzak mesafe ticaretini kolaylaştırmak için geliştirilmiş bir ödeme ve mal transfer aracıdır. Modern banka havalesi ve çek sistemlerinin tarihsel öncülüdür ancak faizsiz ve mal teminatlıdır.
Dijital Süftece Modeli:
text
- Mal fiziki depoda saklanır
- Malın mülkiyeti token olarak dijitalleştirilir
- Token, blockchain üzerinde devredilir
- Alıcı tokenı fiziki mal ile değiştirebilir
Bu model, modern finansın karmaşık türev ürünlerine karşı basit, şeffaf ve fıkhi açıdan sağlam bir alternatif oluşturmaktadır.
- TEKNİK MİMARİ: FIKIH-FİNTEK ENTEGRASYONU
4.1. Dört Katmanlı Sistem Mimarisi
Önerilen sistem dört temel katmandan oluşmaktadır:
- Fiziki Mal Katmanı:Reel ekonomide üretilen ve depolanan mallar
2. GTİP Kimlik Katmanı:Malların standartize edilmiş tanımlanması
3. Tokenizasyon Katmanı: Malların dijital temsillerinin oluşturulması
4. Fıkhi Uyum Katmanı: İşlemlerin şer’i kurallara uygunluğunun denetimi
4.2. Fıkhi Akitlerin Smart Contract’a Dönüştürülmesi
solidity
// Selem (Vadeli Mal) Akdi Smart Contract’ı
contract SelemAkdi {
address public alici;
address public satici;
uint256 public peşinÖdeme;
uint256 public teslimTarihi;
string public gtipKodu;
uint256 public miktar;
bool public ödemeYapildi;
bool public teslimEdildi;
constructor(
address _alici,
address _satici,
uint256 _peşinÖdeme,
uint256 _teslimTarihi,
string memory _gtipKodu,
uint256 _miktar
) {
// Fıkhi şart: Teslim tarihi belirli olmalı
require(_teslimTarihi > block.timestamp, “Teslim tarihi gelecekte olmalı”);
// Fıkhi şart: Malın cinsi belirli olmalı
require(bytes(_gtipKodu).length > 0, “GTIP kodu belirtilmeli”);
alici = _alici;
satici = _satici;
peşinÖdeme = _peşinÖdeme;
teslimTarihi = _teslimTarihi;
gtipKodu = _gtipKodu;
miktar = _miktar;
}
function ödemeYap() public {
require(msg.sender == alici, “Sadece alici ödeme yapabilir”);
require(!ödemeYapildi, “Ödeme zaten yapıldı”);
// Peşin ödeme transferi
require(
transferToken(alici, satici, peşinÖdeme),
“Ödeme transferi başarısız”
);
ödemeYapildi = true;
emit ÖdemeYapıldı(alici, peşinÖdeme, block.timestamp);
}
function teslimEt() public {
require(msg.sender == satici, “Sadece satici teslim edebilir”);
require(ödemeYapildi, “Önce ödeme yapılmalı”);
require(block.timestamp >= teslimTarihi, “Teslim tarihi gelmedi”);
require(!teslimEdildi, “Teslim zaten yapıldı”);
teslimEdildi = true;
emit TeslimEdildi(gtipKodu, miktar, block.timestamp);
}
}
4.3. Oracle Sistemleri ve Fıkhi Doğrulama
Oracle sistemleri, blockchain dışı verileri akıllı kontratlara taşır. Fıkhi açıdan bu sistemler, “şahitlik” kurumunun dijital karşılığıdır.
“Ey iman edenler! Belirlenmiş bir süre için birbirinize borç verdiğinizde onu yazın.” (Bakara Suresi, 2:282)
Ayette emredilen kayıt tutma ilkesi, blockchain teknolojisi ile mükemmel şekilde uygulanabilmektedir.
- EKONOMİK VE SOSYAL ETKİLER
5.1. Enflasyon Kontrolü
GTİP token sisteminde para arzı, reel mal arzı ile doğrudan bağlantılıdır. Bu durum, karşılıksız para basımına dayalı enflasyonu önler.
text
Para Arzı (M) = Σ(GTIP_i × Miktar_i × Fiyat_i)
Enflasyon (π) = (ΔM/M) – (ΔY/Y)
Mal-endeksli sistemde ΔM/M, reel üretim artışına (ΔY/Y) yakın olacağından enflasyon minimal düzeyde kalır.
5.2. Finansal İçerme
Geleneksel bankacılık sistemi, düşük gelirli bireyleri ve küçük işletmeleri dışlama eğilimindedir. Tokenizasyon tabanlı sistem, herkesin mal varlığını tokenleştirerek küresel pazarlara açılmasını sağlar.
5.3. Zekât ve Sosyal Adalet
Tokenleştirilmiş mal varlıkları üzerinden zekâtın otomatik hesaplanması ve dağıtılması mümkündür.
solidity
contract OtomatikZekat {
uint256 constant NISAB_ALTIN = 85; // gram
uint256 constant ZEKAT_ORANI = 25; // %2.5 = 25/1000
function zekatHesapla(address hesap) public view returns (uint256) {
uint256 toplamVarlik = hesaplaToplamVarlik(hesap);
if (toplamVarlik >= NISAB_ALTIN * altinGramFiyati()) {
return toplamVarlik * ZEKAT_ORANI / 1000;
}
return 0;
}
function otomatikZekatOde(address hesap) public {
uint256 zekatMiktari = zekatHesapla(hesap);
if (zekatMiktari > 0) {
// Zekatı uygun yerlere dağıt
distributeZakat(hesap, zekatMiktari);
emit ZekatOdendi(hesap, zekatMiktari, block.timestamp);
}
}
}
“Onların mallarında muhtaç ve yoksullar için bir hak vardır.” (Zâriyât Suresi, 51:19)
- ELEŞTİRİLERE CEVAPLAR
6.1. Teknik Uygulanabilirlik Eleştirileri
Eleştiri: “Blockchain teknolojisi yavaş ve pahalıdır.”
Cevap: Modüler blockchain mimarisi (L2 rollup’lar, sharding) ile işlem başına maliyet önemli ölçüde düşürülebilir. Ayrıca, GTİP token işlemleri yüksek değerli olduğundan, işlem maliyetinin göreli önemi azdır.
6.2. Hukuki Tanınma Eleştirileri
Eleştiri: “Tokenların hukuki statüsü belirsizdir.”
Cevap: GTİP tokenları, mevcut hukuk sisteminde “emtia teminatlı senetler” olarak sınıflandırılabilir. Bu sınıflandırma, birçok ülkede yasal çerçeveye sahiptir.
6.3. Mezhepler Arası Farklılıklar
Eleştiri: “Farklı mezhepler farklı kurallar uygular.”
Cevap: Önerilen sistem modüler bir yapıdadır ve kullanıcılar kendi mezhep kurallarını seçebilirler. Temel fıkhi ilkeler (riba yasağı, gharar yasağı vb.) tüm mezheplerde ortaktır.
- SONUÇ: YENİ BİR FİNANSAL PARADİGMA
Modern finans sisteminin içinde bulunduğu kriz, köklü bir paradigma değişimini zorunlu kılmaktadır. İslam fıkhı, 1400 yıllık birikimiyle bu değişimin entelektüel temelini oluşturabilecek potansiyele sahiptir. Tokenizasyon teknolojisi ise bu teorik birikimin pratik uygulamaya geçirilmesini sağlayacak araçları sunmaktadır.
GTİP tabanlı mal tokenleri, dijital süftece senetleri ve fıkhi uyumlu akıllı sözleşmeler üzerine kurulu bir finansal sistem, hem modern finansın adaletsizliklerini ortadan kaldırabilir hem de İslam iktisadının unutulmuş hazinelerini yeniden işlevsel hale getirebilir.
Bu dönüşüm sadece Müslümanlar için değil, tüm insanlık için daha adil, şeffaf ve sürdürülebilir bir finansal sistemin temellerini atma potansiyeli taşımaktadır.
“Allah size, mutlaka emanetleri ehli olanlara vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emreder.” (Nisâ Suresi, 4:58)
Bu ayetin gereği olarak, finansal sistemin emanetini ehli olanlara teslim etmek ve adaletle işletmek, tüm inananların üzerine farzdır. Teknoloji, bu farzı yerine getirmek için tarihte hiç olmadığı kadar güçlü araçlar sunmaktadır.
KAYNAKÇA
Ek Kaynaklar:
- Chapra, M. U. (1985). Towards a Just Monetary System. Islamic Foundation.
- El-Gamal, M. A. (2006). Islamic Finance: Law, Economics, and Practice. Cambridge University Press.
- Nakamoto, S. (2008). Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System.
- Tapscott, D., & Tapscott, A. (2016). Blockchain Revolution: How the Technology Behind Bitcoin Is Changing Money, Business, and the World. Penguin.
Son Not: Bu makale, İslam fıkhı ile modern finans teknolojilerinin kesişiminde yeni bir paradigma önermektedir. Önerilen sistemin teknik detayları, ayrı teknik belgelerde daha ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Sistemin uygulanabilirliği, pilot projeler ve akademik işbirlikleri ile test edilmelidir.
Fıkıh–FinTek KAVRAM HARİTASI
1. PARA & MAL EKSENİ
(Mal–Semen–Nakit ↔ Fiat–Kripto–RWA Token)
| Fıkıh Kavramı | FinTek Kavramı | Bağlantı / Not |
| Mal | Asset (varlık), RWA (Real World Asset) | Fıkıhta “mal” = faydalanılan, mülk edinilebilen şey. FinTek’te “asset”, bilançoda yer alan her tür dijital/fiziksel varlık. Mal tokenizasyonu RWA katmanıdır. |
| Mütekavvim mal | Regulated asset, whitelisted asset | Şer’an mübah olan mal; FinTek tarafında yasal ve regüle edilmiş varlık sepeti. “Sharia-compliant asset universe” bu kümedir. |
| Ribevî mal (altın, gümüş, hurma, buğday, arpa, tuz) | Store-of-value assets, commodity basket, GTİP-based tokens | Altı mal, ribevî mallar kümesi. Senin önerdiğin GTİP Token Standardı bu malları “mal endeksli coin” katmanı yapıyor; fiat yerine mal tabanlı token. |
| Nakit (nakd) | Fiat money, stablecoin, CBDC | Fıkıhta nakit = altın/gümüş + kağıt para; FinTek’te fiat para, sabit paralar ve merkez bankası dijital paraları. Hepsi “semen” işlevi görür. |
| Semen (fiyat) | Unit of account, price oracle | Satış bedeli. FinTek’te fiyat bilgisi oracle üzerinden alınan “unit of account”. GTİP token mimarisinde semen = mal sepetine endeksli fiyat. |
| Bedel | Settlement amount, payoff | Genel karşılık; tazminat, kira, ücret vb. FinTek’te “settlement amount”, ödeme/ödeşme sonucu ortaya çıkan tutar. |
| Misli mal | Fungible token, ERC-20 | Misli mal ↔ birbirinin aynısı, yerini tutan. ERC-20 ve benzeri fungible tokenlar bire bir misli mal mantığını taşır. |
| Kıyemî mal | NFT (ERC-721), unique asset | Kıyemî mal ↔ eşsiz / tekil; NFT mantığı. Arazi, sanat eseri, özel varlıklar = kıyemî/NFT kümesi. |
| Zimmette mal | Off-chain claim, IOU token | Kişinin zimmetinde borç olarak tanımlı mal; FinTek’te zincir dışı alacak/verecek veya “IOU token” yapısı. |
| Rikâz, maden | Natural resource token, commodity derivative | Yer altı zenginlikleri; FinTek’te emtia (petrol, maden) tokenları ve türevleri. |
2. AKİTLER & PROTOKOLLER EKSENİ
(Bey’, Selem, İcâre, Şirket ↔ DeFi protokolleri, smart contracts)
| Fıkıh Kavramı | FinTek Kavramı | Bağlantı / Not |
| Bey’ (alış-satış) | Spot trade, DEX swap | Klasik alım-satım akdi. DEX üzerinde token swap = dijital bey’ örneği. |
| Sarf (para değişimi) | FX, forex engine, FX swap | Para/para değişimi. DeFi’de stablecoin–kripto–fiat on/off-ramp işlemleri sarf mantığıyla tasarlanmalı. |
| Selem | Forward contract, pre-paid token sale | Peşin ödeme, ileri teslim. Tarımsal ürün GTİP token selem ile önceden satılabilir. Fıkhi şartların kodlanması gerekli. |
| İstisnâ | Build-to-order smart contract, manufacturing finance | Sipariş üzerine imalat; tedarik zinciri finansmanı ve “manufacturing finance” akitleriyle eşlenir. |
| İcâre (kira) | Leasing, rent-to-own, subscription model | Kullanım hakkı satışı. SaaS abonelikler, leasing çözümleri icâre mantığına kodlanabilir. |
| Mudârebe | VC fund, profit-sharing pool, DeFi yield pool | Sermaye = bir taraf, emek/işletme = diğer taraf. DeFi’de “profit share” havuzlarının şer’î modeli. |
| Müşâreke (şirket) | Equity, joint venture, LP shares | Ortaklık, kâr-zarar paylaşımı. Tokenize ortaklık payları ile bire bir örtüşür. |
| Vekâlet | Custody, asset management mandate | Vekâlet, fon yönetimi, cüzdan emanet hizmetleri ile dijitalleştirilir. |
| Kefâlet, damân | Guarantee, on-chain insurance | Kefil olma, tazmin yükümlülüğü; DeFi sigorta ve garanti protokollerinin fıkhi karşılığı. |
| Rehin (rahn) | Collateral, CDP (Collateralized Debt Position) | Rehin, teminatlı borç. MakerDAO benzeri CDP mekanizmalarında “rahn–damân” şartları kodlanmalı. |
3. RİSK, YASAK ALANLAR & RİSK YÖNETİMİ
(Riba–Gharar–Maysir ↔ Risk engine, compliance, product design)
| Fıkıh Kavramı | FinTek Kavramı | Bağlantı / Not |
| Ribâ | Interest, usury, yield from pure money–money | Paranın para kazandırması; faizli kredi, vadeli/garantili fazlalık. FinTek’te “pure lending + guaranteed fixed return” alanını tasfiye eden şer’î filtre. |
| Gharar (belirsizlik) | Model risk, information asymmetry, opaque products | Sözleşmede belirsizlik, karşı tarafı yanıltacak muğlaklık. Ürün tasarımında “whitepaper + şeffaf protokol kodu” ile minimize edilir. |
| Maysir (kumâr) | Speculative trading, leveraged gambling, meme coins | Sırf şans, hızlı zenginleşme odaklı ürünler. Aşırı kaldıraçlı, sıfır reel dayanaklı türevler maysir risk bölgesinde. |
| İhtikâr (stokçuluk) | Market manipulation, wash trading | Piyasa bozan davranış. Piyasa manipülasyonu ve “fake volume” ihtikâr-hile kategorisinde. |
| Gabn-i fahiş | Unfair pricing, hidden fees | Aşırı aldatıcı fiyatlandırma; gizli komisyonlar, şeffaf olmayan ücret modelleri. |
| Tağrîr | Misleading marketing, deceptive UX | Yanıltıcı reklam, arayüzde bilinçli manipülasyon. |
| Bâtıl/Fâsid akit | Invalid contract, protocol bug, exploitable design | Şartları bozuk akit = hukuken geçersiz sözleşme / sömürülebilir protokol tasarımı. |
| Hisbe (piyasa nezareti) | RegTech, compliance monitoring engine | Pazar denetimi; RegTech ve otomatik gözetim sistemlerinin fıkhi analoğu. |
4. MÜLKİYET, TOKENİZASYON & HAKLAR
(Milk–Tasarruf ↔ Wallet–Key–On-chain Ownership)
| Fıkıh Kavramı | FinTek Kavramı | Bağlantı / Not |
| Milk (mülkiyet) | On-chain ownership, private key control | Mülkiyet = tasarruf yetkisi. “Not your keys, not your coins” cümlesiyle birebir uyumlu. |
| Tasarruf yetkisi | Signing rights, multisig policy | İmza atma ve elden çıkarma hakkı; multisig cüzdanlarda paylaştırılabilir. |
| Hak-ı intifa (menfaat hakkı) | Usage rights, subscription license | Malın mülkiyeti ayrı, menfaat ayrı devredilebilir. Yazılım lisansı, abonelik modeli. |
| Şuf’a hakkı | Pre-emption right, right-of-first-refusal | Ortaklara ön alım hakkı; token satış turlarında “whitelist + öncelik hakkı” ile modellenebilir. |
| Vakıf malı | Endowment fund, perpetual fund | Gelirleri sürekli kamu yararına akan varlık sepeti; on-chain “perpetual charity pools”. |
| Beytülmal | Sovereign wealth fund, protocol treasury | Kamu hazinesi; DAO hazineleri ve devlet fonlarıyla eşlenir. |
| Miras / ferâiz | Inheritance protocol, estate planning smart contracts | Vefat sonrası varlık devri; akıllı sözleşmeli otomatik miras dağıtımı. |
5. SOSYAL FİNANS, ADALET & REDISTRİBÜSYON
(Zekât–Sadaka ↔ Islamic Social Finance, ESG, Impact Investing)
| Fıkıh Kavramı | FinTek Kavramı | Bağlantı / Not |
| Zekât | Mandatory wealth tax module, zakat engine | Zenginlikten zorunlu pay; cüzdan/portföy üstünde otomatik zekât hesaplayan modül. |
| Sadaka, infak | Donation rails, charity DApp | Gönüllü bağış; DeFi/FinTek içinde “charity rail” katmanı. |
| Karz-ı hasen | Qard-based microfinance, zero-interest loans | Faizsiz borç; mikro krediler ve P2P yardım protokollerinin şer’î formu. |
| İsraf yasağı | Sustainable finance, green finance | Aşırı ve anlamsız kaynak harcaması; çevresel, toplumsal sürdürülebilirlik ile birleşir. |
| Maslahat, makasidü’ş-şeria | ESG, Impact metrics, SDG alignment | Şeriatın maksatları = insan, mal, akıl, din, nesil korunması. ESG & SDG ile doğal entegrasyon katmanı. |
6. YÖNETİŞİM, KURUMLAR & DİJİTAL ŞER’Î STANDART
(Şûra, İcma, İmam ↔ DAO, governance token, standard setting)
| Fıkıh Kavramı | FinTek Kavramı | Bağlantı / Not |
| Şûra | DAO governance, committee voting | İstişare meclisi; DAO ve governance token sahiplerinin oy sistemi. |
| İcmâ | Standards body consensus (AAOIFI, IFSB, ISO) | Oy birliği, kolektif içtihat; FinTek–Şeriat standardı kurumlarıyla birleşir. |
| Mecelle, fıkıh kodifikasyonu | Shariah-compliant standard, rulebook, RFC | Kodlaşmış fıkıh maddeleri; protokol ve “Şeriat Standardı” dokümanı gibi. |
| Kadı / Hakem | Dispute resolution module, on-chain arbitration | Uyuşmazlık çözümü; akıllı sözleşme ihtilaflarında şer’î hakemlik sistemi. |
| Hisbe teşkilatı | Market surveillance, audit, compliance team | Piyasa denetimi kurumları; blockchain analytics + regülatörlerle eşlenir. |
7. ARAZİ BANKACILIĞI, GTİP & RWA TOKEN KATMANI
(Arazi, ürün, süftece ↔ GTİP token, RWA, supply chain finance)
Burayı özellikle senin Akıllı Arazi Bankacılığı 1.0 / 2.0 ve GTİP Token Standardı vizyonuna göre kuruyorum.
| Fıkıh Kavramı | FinTek Kavramı | Bağlantı / Not |
| Arazi (milk arsalar, mîrî araziler) | Land RWA token, land registry on-chain | Arazi fıkhı (mülk, mîrî, vakıf) ↔ tapu + GTİP ile birlikte “tarımsal RWA” katmanı. |
| Müzâraa, müsâkat | Revenue-sharing farming protocol | Ürün paylaşımı esaslı tarım akitlerinin DeFi’de tokenize edilmiş hali. |
| Selem (tarım ürünü) | Crop-token futures, forward GTİP tokens | Belirli GTİP kodlu ürün için peşin ödeme, ileri teslim; doğrudan fıkhi selem. |
| Süftece | Off-chain digital cash, credit note, stable RWA token | Güvenli havale/senet; senin aradığın mal endeksli, spekülatif olmayan nakit. Kripto ortamında “mal-backed digital cash” tasarımı. |
| Ölçek ekonomisi, arazi ıslahı (istihsan / maslahata dayalı) | Smart farming, IoT + AI decision layer | Arazi bankacılığı 1.0’da “data lake + IoT + blockchain” → maslahata dayalı tarım 5.0. |
