Dünyada ve Türkiye’de Tarım Ekonomisi Özet Değerlendirmesi
BÖLÜM 1: DÜNYADA TARIM EKONOMİSİ 2024-2025
Dünya tarım ekonomisinde 2024’te öne çıkan gelişmeler nelerdi?
Cevap:
• Küresel tarım üretimi, 2023’e göre %1,8 düşüş yaşadı. FAO verilerine göre bu düşüşün %60’ı kuraklık kaynaklı.
• Tahıl üretimi, 2,8 milyar tonun altına gerileyerek son 4 yılın en düşük seviyesine indi.
• Girdi maliyetleri 2024’te de yüksek kaldı. Gübre fiyatları, örneğin üre gübresi, globalde ortalama %12 arttı.
• Ukrayna-Rusya savaşı tahıl koridorunu sekteye uğrattı. Dünya buğday fiyatlarında %17 artış görüldü.
• ABD, Çin ve Brezilya, toplam dünya tarımsal ihracatının %37’sini oluşturdu.
• Yapay zeka destekli tarım sistemleri, gelişmiş ülkelerde ortalama %13 verim artışı sağladı.
2025’e girerken dünya tarımında hangi trendler öne çıkıyor?
Cevap:
• Karbon salınımı düşük üretim: 2025 itibarıyla AB, tüm tarım ürünlerinde “karbon ayak izi etiketi” zorunluluğu getirmeyi
planlıyor.
• Dijital tarım: 2025’te dünya genelinde çiftçilerin %20’sinin dijital tarım teknolojilerini kullanması bekleniyor.
• Alternatif proteinler: 2025 sonunda küresel yapay et pazarının 7,4 milyar dolara ulaşması öngörülüyor.
• Su krizi: 2025’te dünya nüfusunun %50’si su sıkıntısı çeken bölgelerde yaşayacak.
• Tarımsal üretim modelleri daha çok sürdürülebilirlik odaklı olacak: Dikey tarım, iklim akıllı tarım modelleri yaygınlaşıyor.
BÖLÜM 2: TÜRKİYE’DE TARIM EKONOMİSİ 2024-2025
Türkiye’de 2024 yılında tarım ekonomisinin genel görünümü nasıldı?
Cevap:
• GSYH’de tarımın payı 2024 ilk çeyreğinde %5,7’ye geriledi. (TÜİK)
• Tarım ÜFE (Üretici Fiyat Endeksi) yıllık bazda %67 arttı.
• Mazot fiyatları yıllık bazda %80, gübre fiyatları %45 arttı.
• 2024’te çiftçi kayıt sistemine kayıtlı aktif çiftçi sayısı: 2,2 milyon → 10 yıl önceye göre %35 düşüş.
• Tarım ihracatı: 31,4 milyar dolar ile tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı.
• En çok ihracat yapılan ürünler: Fındık (2,3 milyar $), Kiraz (240 milyon $), Zeytinyağı (1,5 milyar $)
2025 yılı için Türkiye tarımında hangi gelişmeler bekleniyor?
Cevap:
• Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2025 hedefi: Dijital Tarım Pazarı (DİTAP) kullanıcı sayısını 1 milyona çıkarmak.
• Yeni destekleme modeli: Ürün bazlı yerine bölgesel-verim odaklı destek sistemi pilot olarak 10 ilde uygulanacak.
• 2025’te beklenen kişi başı yıllık tarımsal su tüketimi: 1.100 m³ → kritik eşik olan 1.000 m³’e çok yakın.
• Jeotermal seracılık yatırımları: 2025’te 1.000 hektara ulaşması hedefleniyor.
• Sözleşmeli tarım modeli, 2025’te yasal zorunluluk olarak gündeme gelebilir.
BÖLÜM 3: SWOT ANALİZİ – TÜRKİYE TARIM EKONOMİSİ 2025
GÜÇLÜ YÖNLER (Strengths)
- Dört mevsim ve iklim çeşitliliği sayesinde 150’den fazla tarımsal ürün yetiştirilebilmesi
- Stratejik ürünlerde (fındık, kayısı, zeytin) dünya liderliği
- Tarımda genç girişimcilik destek programlarının artması
- Gıda ihracatında coğrafi avantaj (Avrupa-Orta Doğu hattında köprü)
ZAYIF YÖNLER (Weaknesses)
- Tarımsal üretimde planlama eksikliği, arz fazlası ve fiyat çöküşleri
- Tarım arazilerinin mirasla bölünerek küçülmesi
- Tarım nüfusunun yaş ortalamasının 57’ye ulaşması
- Tarımsal ürünlerin pazarlama kanallarının yetersizliği
TEHDİTLER (Threats)
- AB uyum sürecinde yeşil dönüşüm destek fonları
- Alternatif pazarlar: Afrika, Orta Asya, Körfez ülkeleri
- Akıllı tarım teknolojileri ile %25’e kadar verim artışı potansiyeli
- Kuraklığa dayanıklı tohum çeşitleri geliştirme çalışmaları
FIRSATLAR (Opportunities)
- Su kaynaklarının tükenmesi ve sulama altyapısının yetersizliği
- Girdi maliyetlerinin dövize bağlı olarak sürekli artması
- Tarımsal ithalatın yerli üretici üzerindeki baskısı
- İklim krizine bağlı ani doğa olayları (sel, dolu, kuraklık)
BÖLÜM 4: UZMAN GÖRÜŞÜ – 2025’E DOĞRU STRATEJİK YAKLAŞIMLAR
Türkiye tarımının sürdürülebilirliği için hangi stratejiler benimsenmeli?
Cevap:
• Eğitim odaklı çiftçi destekleri → Tarım lisesi, tarım akademisi gibi yapılar teşvik edilmeli.
• Yerel üretici kooperatiflerine vergi avantajları ve doğrudan satış kanalları sağlanmalı.
• Akıllı sulama sistemleri desteklenmeli; damlama sulama yatırımları için %70’e kadar hibe verilmeli.
• Tarımsal ihracatta ürün çeşitlendirmesi sağlanmalı; katma değerli ürünlere geçilmeli.
• Yerli tohum ve biyolojik gübre üretimi yaygınlaştırılmalı (2024’te Türkiye tohumda %36 dışa bağımlı).
