Türkiye’de Tarım Bakanlığı’nın Mikrobiyal Biyogübreleri Desteklemesi Gerekliliği Üzerine Bilimsel ve Ekonomik Bir Değerlendirme
Türkiye, hızla artan nüfusu, azalan tarım alanları ve iklim değişikliğinin yıkıcı etkileri karşısında sürdürülebilir tarımsal üretim için yeni çözümler aramaktadır. Tarımsal verimliliği artırmak ve çevresel sürdürülebilirliği sağlamak için Tarım ve Orman Bakanlığı’nın öncelikli olarak desteklemesi gereken alanlardan biri de mikrobiyal biyogübrelerdir. Bu ürünler, sentetik gübrelere çevre dostu alternatifler sunarken, toprak sağlığını ve bitki direncini artırarak uzun vadeli tarımsal verimliliğin temelini oluşturmaktadır.
⸻
1. Mikrobiyal Biyogübre Nedir?
Mikrobiyal biyogübreler; Azot (N) fiksasyonu, fosfor (P) çözünürlüğü, potasyum (K) mobilizasyonu, büyüme hormonu üretimi gibi işlevleri olan doğal mikroorganizmalar içeren biyolojik preparatlardır. Başlıca etkenleri arasında Rhizobium, Azotobacter, Azospirillum, Bacillus spp. ve Pseudomonas spp. gibi yararlı bakteriler yer alır.
⸻
2. Mikrobiyal Gübrelerin Tarımsal Avantajları
a. Toprak Sağlığı ve Biyolojik Çeşitlilik
Kimyasal gübrelerin uzun süreli kullanımı, toprak mikrobiyotasını baskılayarak verimsizlik ve organik madde kaybına yol açar. Mikrobiyal gübreler ise:
• Topraktaki mikrobiyal yaşamı canlandırır,
• Erozyona karşı direnci artırır,
• Toprak pH’ını dengeler.
b. Bitki Besin Elementlerinin Biyoyararlanımı
Mikrobiyal gübreler:
• Fosfatları çözünür hale getirir,
• Azotu atmosferden sabitleyerek bitkiye sunar,
• Mikro elementlerin taşınmasını kolaylaştırır.
c. İklim Değişikliği ile Mücadele
Kimyasal gübrelerin üretimi ve kullanımı, sera gazı salımının %10’dan fazlasını oluştururken, mikrobiyal gübreler karbon salımı yapmaz. Bu durum, Türkiye’nin 2053 Net Sıfır Emisyon Hedefi ile doğrudan ilişkilidir.
d. Tarımsal Girdi Maliyetlerinin Azalması
Kimyasal gübre fiyatları küresel krizler nedeniyle artmakta olup, çiftçinin en büyük mali yükünü oluşturmaktadır. Mikrobiyal gübreler ise:
• Yerli üretime uygundur,
• Döviz bağımlılığını azaltır,
• Gübre maliyetinde %40’a varan tasarruf sağlar
3. Dünyadan Örnekler ve Politika Önerileri
Hindistan:
Indian Government “Paramparagat Krishi Vikas Yojana” ile organik ve mikrobiyal gübre kullanımına 100 milyon doların üzerinde destek vermektedir.
Avrupa Birliği:
EU Green Deal & Farm to Fork stratejileri doğrultusunda 2030’a kadar kimyasal gübre kullanımının %20 azaltılması hedeflenmiştir. Mikrobiyal gübreler, bu dönüşümün merkezindedir.
Brezilya:
Topraklarında mikrobiyal gübre kullanımı yasayla teşvik edilmekte ve biostimulant regülasyonları çıkarılarak sertifikasyon sistemi kurulmuştur.
⸻
4. Türkiye’de Mevcut Durum ve Boşluklar
Türkiye’de mikrobiyal gübrelerin:
• Ruhsatlandırılması uzun ve masraflıdır,
• Desteklemeler kapsamında yeri yoktur,
• Çiftçi bilinci düşüktür.
Oysa Tarım Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü destekleme kalemlerine “Mikrobiyal Gübre Kullanımı Desteği” başlığı eklense, bu ürünlerin kullanımı katlanarak artacaktır.
⸻
5. Tarım Bakanlığı’na Öneriler
1. Mikrobiyal Gübre Desteği Getirilmeli:
Mazot, gübre ve organik madde desteği gibi, mikrobiyal gübre kullanımı da dönüme sabit ödeme ile desteklenmelidir.
2. Yerel Üretim Teşvik Edilmeli:
Biyoteknoloji temelli girişimlere Ar-Ge hibeleri verilerek yerli üretim özendirilmeli.
3. Hızlandırılmış Ruhsatlandırma Süreci:
Mikrobiyal gübrelerin ruhsat süreci sadeleştirilerek, küçük firmaların da pazara erişimi kolaylaştırılmalıdır.
4. Eğitim ve Yayım Faaliyetleri Artırılmalı:
Ziraat mühendislerine, kooperatiflere ve çiftçilere mikrobiyal gübre kullanımı konusunda eğitim verilmelidir.
5. Deneme Parselleri ve Ölçümleme:
Bakanlık destekli örnek tarlalarda mikrobiyal gübre uygulamaları yapılarak verim artışı sayısal olarak raporlanmalıdır.
⸻
Sonuç
Mikrobiyal gübreler; hem çiftçi refahını artıran hem de çevreye dost bir çözüm olarak Türkiye tarımının geleceğinde merkezi rol oynamaktadır. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın bu alanda vereceği stratejik destekler; verimlilik, dışa bağımlılığın azalması ve sürdürülebilir üretim için vazgeçilmezdir.
Tüm bu gerekçelerle, mikrobiyal gübrelerin destekleme kapsamına alınması, milli tarım politikasının geleceğe dönük en kritik adımlarından biri olacaktır.
⸻
Hazırlayan:
Metin Özyürek
Jeofizik Mühendisi & Tarım Ekonomisti
Haziran 2025 – Ankara
